Haricilik

HARİCİLİK

Haricilik, dini ve siyasi konularda aşırı görüşleri ve faaliyetleri ile tanınan siyasi bir fırkadır. Bu fırkanın ilk temsilcileri, Hz Osman’ın şehid edilmesi sonrasında önce Hz Ali’yi desteklediler ve Muaviye’ye karşı onun tarafında savaştılar. Ancak bunlar, tahkim olayı (Hakem Olayı) ile birlikte gelişen olaylar neticesinde görüş deiştirerek Hz Ali’den ayrıldılar ve sonrasında başta Hz Ali olmak üzere tahkime katılan veya kabul edenleri eleştirip onlara cephe aldılar. Başlangıçta tamamen siyasi amaçla vuku bulan bu hareket kısa bir zaman sonra kendilerini haklı göstermek ve taraftar toplayabilmek için “Allah’tan başka hüküm verecek yoktur/ Hüküm, ancak Allah’a aittir’’ ayetini slogan olarak kullandılar. Böylece Haricilik, İslam düşüncesi tarihinde ortaya çıkan ilk siyasi-dini fırka olarak tarihteki yerini aldı.

HARİCİ İSMİ NE ANLAMA GELİYOR ?

Harici sözlükte (Ayrılan, İsyan Eden, Karşı Çıkan, Saf deiştiren) anlamındaki huruc kökünün sonuna nispet eki getirilmek suretiyle elde edilen bir sıfat isim olup çoğulu “Havariç” şeklindedir.
Diğeri iseMuhalifleri tarafından verilen isim olup (İnsanlardan, Dinden, Haktan veya hz ali’den uzaklaşan ve yönetime karşı ayaklanarak cemaatten çıkan) anlamlarınada gelir.
Diğer bir bilgi ise Muhaliflerin hariciler için kullandıkları diğer lakap ise “Marikadır” (Dinden Çıkan) anlamını taşır.
Hurura denilen yerde karargah kurdular ve bu yere nispetle Harutiyye burada Abdullah bin vehb er rasibiui kendilerine lider seçtiklerinden dolayı ‘vehbiyye’ veya Rasibiyye diye de isimlendirirler.

HARİCİLERİN DOĞUŞU VE OLUŞUMU

Hariciler islamla tanışmadan önce göçebe bir hayat sürüyorlard islamı kabul ettikten sonra yavaş yavaş yerleşik hayata geçtiler.
Nitekim Ridde savaşı sonrasında çöde yaşayan Temim, Rabia, Mudar, gibi bedevi kabileler fetihlerle birlikte. Kufe , basra ve mısır’da iskana zorlanmışlardır
Bazı sebeplerden ötürü ise sert tabiatlı acımasız haşin gaddar isyankar ve çevresine uyum sağlıyamayan bir insan tipi olarak simgelemiştir.
Önemli bir NOT- SIFFIN SAVAŞI (MUAVİYE İLE HZ ALİ ARASINDA OLMUŞTUR 657)
Devam= Hz Ali muaviyeye barış ve biad çağrıları yapsada muaviye reddetir ve meydan savaşlarını başlattılar (28 Temmuz 657) Cuma günü üstünlüğün Hz Ali tarafına geçtiğini gören muaviye, Amr bin el as’ın teklifiyle askerlerine yanlarında bulunan Kur’an sayfalarını havaya kaldırarak, Iraklıları Kuranın hükmüne çağırmalarını emretti.

Hariciler, sırf kendi görüşlerini paylaşmadığı için sahabelerden abdullah bin habbab ve hamile eşini öldürdüler. Ayrıca Muaviyeyi ve Hz Aliyi Tekfir etmiyenin kafir olduğunu ve bu sebepten ötürü öldürülmesi gerektiğini idda ettiler ve görüşlerine katılmayanlara hayat hakkı tanımayacaklarını ilan ettiler.

Bu gibi sebeplerden dolayı Hz.Ali onların üzerine gitmeye karar verdi. 9 sefer38/ 17 temmuz 658’de nehrevanda yapılan savaşta Haricilerin bir kısmı tamamına yakın bir kısmı katledildi.
Buradan kurtulup nuhayle’ye çekilen hariciler de geri dönmeyi kabul etmeyince aynı şekilde kılıçtan geçirildi.
Ancak savaştan kaçıp kurtulan bazı Hariciler, Hz Ali!yi savaş meydanında yenemeyeceklerini anlayınca ona suikast düzenlemeye karar verdiler. Sonuçta Hz. Ali, Abdurrahman bin mülcem tarafından hançerlendi ve aldığı yaranın teesiriyle 21 Ramazan 40 (28 Ocak 661) Tarihinde şehid edildi. Hariciler hz alinin zamanında bir çok isyan çıkardılarsa başarılı olamadılar.

EMEVİLER ZAMANINDA HARİCİLER

Hariciler nerelerde baş göstermişti?

Kufe, basra ırak ve çeşitli bölgelerdir.

''Basra hariciliği Nehrevan savaşından kurtulan Mis’ar bin fedeki et temimi tarafından kuruldu.''

ABBASİ DÖNEMİNDE HARİCİLER

Abbasiler dönem, Hariciler açısından pek hareketli deildir. Bazı istan girişimleri abbasi yönetimi yerinde müdahalelerle fırsat verilmemiştir. Bununla beraber ibaziyye koluna mensup olan Beni Rüstem, Tahert’te Rüsmeiler devletini kurmaya muvaffak oldu. Bu devlet, fatımiler tarafından ortadan kaldırılıncaya kadar varlığını sürdürmüştür. Ibaziyye dışındaki fırkaların abbasiler döneminde hemen hiçbir ciddi tehlike teşkil etmedikleri söylenebilir.
İbaziyye ise Basra , Yemen, Hadramut, Uman, Kuzey afrika, ve mağrib’de hala varlığını sürdüren tek Harici fırkası olma özelliği taşımaktadır.

EZARİKA

Nafi b ezrak’a nispet edilen bu fırkaya göre cemel ve sıffın savaşlarına katılanlar ile hakemleri kabul edenler, kafir ve ebedi cehennemliktir. Ayrıca kendileri gibi düşünseler de kendileriyle birlikte kıyam etmeyen Hariciler de kafirdir. Muhaliflerinkadın ve çocuklarını öldürmek caizdir, recm cezası yoktur, takiyye (mezhebini gizleme, inancını gizleme) haramdır ve kebire (Kebair = büyük günah sahipleri) ebedi cehennemliktir. Ezari fırkası kendi döneminin en güçlü harici fırkasıdır ve en sert fırkasıdır.

SUFRİYYE

Abdullah bin asfar et Temimi’ye nispet edilen bu gruba göre günah işleyenlerin müşrik olduğu kabul edilmekle birlikte muhaliflerin kadın ve çocuklarını öldürmek caiz deildir. Bu grubun ortaya çıkış sürecinde Ezarika grubunun aşırı görüşlerinin belirleyici bir rolünün olduğu kabul edilir.
Nitekim Nafi’ b. Ezrak’ın aşırı görüşleri Basra Harici cemaatinin iki ileri gelen ismi olan Abdullah b. es-Saffar ile Abdullah b. İbad arasında ihtilafa yol açmıştı.
Abdullah b. İbad’a göre Basrada içlerinde yaşadıkları toplumun müşrik olmadığını sadece nimet ve hükümler karşısında nankör (Küffarun bi’n-niam ve’l ahkam) olduklarını bu yüzden kendi durumlarının da, müşrikler arasındaki Hz Peygamber’in durumu ile kıyaslanamayacağını söylüyordu.

ACARİDE

Abdulkerim b. Acred’in bağlılarından oluşan bu fırka fakirlerin çocukları hakkında büluğ çağına felip islam’ı kabul veya reddettirleri sabir olmadan hüküm verilemeyeceğini,Hariciler’in bulunduğu yere hicret etmenin farz deil fazilet olduğunu, hicret etmeyenlerin büyük günah işlemedikleri sürece mümin sayılması gerektiğini iler sürmüştür. Çoğu horasanlıdır.

İBAZİYYE

Abdullah b. İbaz’a nispet edilen bu fırka, büyük günah işleyenleri sadece nimete karşı nankörlük anlamında kafir sayar. Muhalif Müslüman grupların yaşadığı toprakları İslam ülkesi kabul ederek onlarla evlenmeyi ve miras intikalini meşru görür.